Limonè

compost químic

El limonè o limoné[a] és un hidrocarbur, classificat com un terpè cíclic. És una molècula quiral i té dos enantiòmers, el R-(+)-limonè o d-limonè (fa l'olor característica de la llimona i és el que contenen llimones i taronges) i el S-(-)-limonè o l-limonè (fa l'olor de pi).[1] Aquest compost és present a la pell dels cítrics, com la llimona o la taronja, però també a teixits de moltes altres plantes.[2]

Infotaula de compost químicLimonè
Substància químicagrup d'estereoisòmers Modifica el valor a Wikidata
Massa molecular136,125201 Da Modifica el valor a Wikidata
Trobat en el tàxon
ésser humà, Enydra fluctuans, aloc, Baccharis dracunculifolia, Pilocarpus grandiflorus, Stachys obliqua, Ferulago nodosa, Stachys atherocalyx, Nepeta glomerulosa, Hypericum foliosum, Aspilia africana, pebreta, Glaucosciadium cordifolium, Myrcianthes cisplatensis, Peperomia circinnata, Salvia africana-lutea, Erucaria microcarpa, Segura, Lippia javanica, fonoll, Picea orientalis, Avet del Caucas, acàcia borda, Thymus nummularius, Chamaecyparis obtusa, Thymus capitatus, Satureja thymbra, Syzygium cumini, Juniperus monticola, pitòspor, Pinus brutia var. pityusa, Pinus brutia var. eldarica, murtra, Artemisia jacutica, Pimpinella serbica, Citrus ×iyo, Pelargonium graveolens, fals pebrer, Piper auritum, Artemisia halophila, Ziziphora hispanica, Zingiber mioga, Thymus saturejoides, Rhododendron dauricum, Artemisia macrocephala, Pseudotsuga menziesii, camamilla americana, patatera, Picea koraiensis, Artemisia lagocephala, Croton mucronifolius, Cymbopogon nardus, Artemisia rubripes, arbre del te, Zanthoxylum piperitum, Aloysia gratissima, Thymus broussonetii, Farigola salsera, Achillea erba-rotta, Achillea moschata, Achillea nana, Achillea nobilis, camamilla dels Pirineus, Varronia curassavica, Cleonia lusitanica, Camellia sinensis, Coffea arabica, cocoter, Pistacia integerrima, Sideritis granatensis, Thymus baeticus, Narcissus tazetta, fenoll de llop, Diplolophium africanum, Chaerophyllum macrospermum, Pinus contorta, Austrobaileya scandens, Lippia rehmannii, Minthostachys glabrescens, Aloysia triphylla, Dictam de Creta, Salvia sclarea, Umbellularia, sajolida silvestre, dacsa, figuera de moro, camamilla romana, Hyptis, sàlvia, Eucalyptus delegatensis, Larix gmelinii var. olgensis, Blepharocalyx tweediei, Blepharocalyx salicifolius, Rooibos, civada, Ambrosia artemisiifolia, Parthenium tomentosum, Parthenium fruticosum, Parthenium schottii, Parthenium incanum, Parthenium confertum, Parthenium hysterophorus, Lippia dulcis, Achillea collina, Scalesia affinis, Scalesia microcephala, Scalesia pedunculata, Scalesia villosa, Scalesia cordata, Scalesia baurii, Scalesia crockeri, Scalesia helleri, Scalesia incisa, Scalesia aspera, Scalesia stewartii, Ducrosia anethifolia, Eucalyptus pulverulenta, Pinus remota, Cinnamomum sieboldii, Dacrydium nidulum, Dacrydium nausoriense, Xylopia sericea, Larix kaempferi, anet, Pinus longaeva, Pinus aristata, Pinus rzedowskii, Canarium luzonicum, Thuja standishii, Juniperus taxifolia, Chamaecyparis lawsoniana, Piper marginatum, Zanthoxylum gilletii, Larix gmelinii var. gmelinii, Heracleum dissectum, Crateva religiosa, Asarum fauriei, Thymus membranaceus, Artemisia spicigera, Artemisia szowitziana, estèvia, Cymbopogon martinii, Juniperus durangensis, Juniperus jaliscana, Bupleurum gibraltaricum, Erigeron philadelphicus, Pinus pumila, altimira, Hyptis suaveolens, Osmorhiza longistylis, alfàbrega, Mirris, Eucalyptus amplifolia, Eucalyptus longifolia, Croton sonderianus, Juniperus excelsa, Melaleuca linariifolia, marduix, fonoll marí, Limnophila repens, sajolida de jardí, Chromolaena odorata, Renealmia alpinia, Nepeta teydea, Cymbopogon flexuosus, Thymus willkommii, Thapsia garganica, Stachys aegyptiaca, Achillea cuneatiloba, Annona reticulata, Picea glehnii, Pilocarpus jaborandi, Pilocarpus microphyllus, Pilocarpus pauciflorus, litxi, timó blanc, Vitis rotundifolia, Vaccinium ashei, Liquidàmbar Americà, Ocimum americanum, Donzell arbustiu, Swertia japonica, gira-sol, Averrhoa carambola, Micromeria myrtifolia, Peristeria elata, Scandix australis, Psidium guajava, carxofera, Laser trilobum, orval, Cimicifuga simplex, Hypericum hyssopifolium, Hypericum heterophyllum, pistatxer, Pelargonium endlicherianum, Eucalyptus jensenii, Nasutitermes nigriceps, Schistochila aligera, Senecio chrysanthemoides, Brucea javanica, Hedychium spicatum, Croton eluteria, Aniba puchury-minor, Seseli farrenyi, Nasutitermes longinasus, Nasutitermes havilandi, Nasutitermes matangensis, Eucalyptus apodophylla, margaridoia perenne, Croton sarcopetalus, Prangos uechtritzii, Helietta apiculata, Ferulago thirkeana, Hesperozygis ringens, Hesperozygis rhododon, Lepechinia chamaedryoides, Piper angustifolium, guaranà, Helichrysum taenari, Origanum cordifolium, Thymbra spicata, Stoebe vulgaris, Stoebe plumosa, Elsholtzia ciliata, Conyza sumatrensis, Bael, Cryptocarya agathophylla, Santolina insularis, Santolina corsica, Athamanta macedonica, Pycnanthemum floridanum, Salvia candidissima, Salvia tomentosa, Baccharis articulata, Baccharis rufescens, Virola surinamensis, Amorphophallus maximus, Bothriochloa insculpta, Amitermes papuanus, Amitermes beaumonti, Ligusticum porteri, bolet de la palla, Zingiber zerumbet, Thymus schimperi, Calycolpus warszewiczianus, Curio articulatus, Commiphora gurreh, alzina, Origanum acutidens, Agastache foeniculum, Eupatorium capillifolium, Steganotaenia araliacea, cúrcuma, Alpinia breviligulata, ipecacuana, Clinopodium brownei, Peucedanum zenkeri, Achyrospermum africanum, Micromeria biflora, Helichrysum ambiguum, Solanum stuckertii, Solanum incisum, Zanthoxylum kauaense, Zanthoxylum dipetalum, Tithonia diversifolia, Zanthoxylum armatum, Artemisia absinthium, Abies sachalinensis, Pelargonium citronellum, Origanum onites, Rosmarinus eriocalyx, Rosmarinus tomentosus, Bothriochloa bladhii, Heracleum persicum, Freesia hybrida, Salvia pomifera, Launea, malagueta, Hedychium coronarium, Etlingera cevuga, Osbornia octodonta, Ageratum conyzoides, barballó, Sphagneticola trilobata, Xylopia aromatica, Artemisia thuscula, Trachyspermum ammi, Caesulia axillaris, fustet, Nepeta racemosa, Microcitrus, Helichrysum odoratissimum, Sideritis dichotoma, Melaleuca quinquenervia, Thymus cariensis, Eucalyptus cloeziana, Hedeoma mandoniana, Minthostachys andina, anís estrellat, Cryptomeria, Artemisia judaica, Canella winterana, Croton adenocalyx, Zanthoxylum gardneri, lotus de l'Índia, Chamaecyparis pisifera, Boswellia frereana, Clinopodium congestum, Origanum minutiflorum, Eucalyptus bridgesiana, Eucalyptus stenostoma, Eucalyptus fraxinoides, Eucalyptus triflora, Eucalyptus dendromorpha, Eucalyptus burgessiana, Eucalyptus approximans, Eucalyptus paliformis, Pimenta racemosa, Pelargonium quercifolium, ruda de fulla estreta, milfulles, Helichrysum bracteiferum, api bord, Larix laricina, Larix occidentalis, làrix alpí, Mikania congesta, Mikania banisteriae, Myrcianthes fragrans, Tessaria fastigiata, Juglans nigra, Monarda fistulosa, Uvaria narum, matabou, Coniza canadenca, Pelargonium vitifolium, Thapsia maxima, Origanum laevigatum, Thymus longicaulis, Pinus merkusii, Origanum sipyleum, comí, Aster scaber, Achillea grandifolia, Aristolochia asclepiadifolia, Flourensia cernua, Heteropyxis natalensis, Malabathrum, Lagoecia cuminoides, Alpinia chinensis, Sideritis hispida, Terminalia bentzoe, Callistemon linearis, Alpinia latilabris, alcaravia, Eucalyptus camaldulensis, Eucalyptus grandis, Pectis elongata, alvocat, Persea tolimanensis, Sphaeranthus kirkii var. cyathuloides, Origanum hypericifolium, Syzygium nervosum, Satureja wiedemanniana, Curcuma pierreana, Psiadia altissima, Hyptis mutabilis, Hesperis matronalis, hidrocotilè, Eucalyptus radiata, Mosla cavaleriei, Actinodium cunninghamii, Picea glauca, Cyclotrichium niveum, castanyer d'Índia comú, Betula alnoides, Kunzea salina, Nepeta viscida, Sassafras albidum, Sideritis amasiaca, Salvia syriaca, Satureja spicigera, sequoia gegant, Cymbopogon khasianus, Salvia caespitosa, Thymus thracicus, Sideritis lyciae, Protium heptaphyllum, Melaleuca squarrosa, Piper gaudichaudianum, Sideritis athoa, colza, Cinnamomum impressinervium, Rhododendron mucronulatum, Zanthoxylum simulans, Polygala senega, Rhanterium epapposum, Helichrysum amorginum, Helichrysum italicum, Citrus inflata, Sudachi, Thymus zygioides, pi roig, Cunila microcephala, Cunila fasciculata, Marchesinia brachiata, Elettaria cardamomum, Solidago odora, Agastache formosana, Annona cascarilloides, Croton nepetifolius, Perilla frutescens var. hirtella, Sideritis montana, Sideritis romana, Origanum paniculatum, Haplophyllum tuberculatum, llúpol, Ocimum grandiflorum, Bupleurum rigidum, Pectis elongata var. floribunda, iva artètica, Sequoia sempervirens, Croton stelluliferus, Peucedanum oreoselinum, Zanthoxylum chalybeum, Lippia alba, Phlomis lanata, Juniperus gracilior, Sideritis brevidens, Sideritis rubriflora, xiprer dels pantans, Heracleum antasiaticum, Malpighia punicifolia, Thymus revolutus, Tambourissa leptophylla, Piper vitaceum, Trachyspermum roxburghianum, Prangos uloptera, Marrubium parviflorum, Baccharis uncinella, Eugenia dysenterica, Lallemantia peltata, Echinophora chrysantha, Echinophora trichophylla, Echinophora orientalis, Clavell de paper, Ferulago trachycarpa, Senet de l'Índia, Guanabaner, Arum maculatum, Juniperus drupacea, Cephalotaxus griffithii, Teucrium pestalozzae, Teucrium sandrasicum, Teucrium montanum, Sideritis congesta, Sideritis condensata, Sideritis argyrea, Solanecio biafrae, Pinus caribaea, Thymus cilicicus, Hypericum hircinum, Afrocarpus mannii, Santolina rosmarinifolia, Lantana xenica, Phlomis fruticosa, Hypericum rumeliacum, Piper lanceaefolium, Bothriochloa pertusa, Annona glabra, Psidium salutare, Tuia, Piper regnellii, Teucrium melissoides, Boswellia serrata, herba llimona, Ferula ovina, Centratherum punctatum, Hyptis emoryi, Lobatiriccardia lobata, Renealmia floribunda, Eucalyptus staigeriana, estepa ladanífera, estepa de muntanya, estepa negra, mango comú, Jungermannia vulcanicola, Asarum canadense, canabassa, Eucalyptus nitens, Boronia latipinna, Wedelia scaberrima, Hypnogyra angularis, genciana groga, Thymus sibthorpii, floravia, abellera aranyosa, Targionia hypophylla, noguer comú, figuera, Cymbopogon distans, espernallac, Diplotaenia cachrydifolia, Montanoa tomentosa, Tuliper de Virgínia, Uvaria chamae, Asarum yakusimense, Asarum celsum, Asarum lutchuense, Asarum fudsinoi, Asarum hatushimae, Asarum simile, Salvia mellifera, Salvia columbariae, Salvia brandegeei, Salvia munzii, Bazzania harpago, Bazzania praerupta, Sideritis reverchonii, Porphyra tenera, Tanacetum millefolium, Frullania, Zieria aspalathoides, Zieria compacta, Zieria cytisoides, Zieria laevigata, Zieria laxiflora, Zieria minutiflora, Zieria pilosa, Zieria veronicea, Plagiochila trabeculata, Casimiroa greggii, Poliomintha incana, Zanthoxylum bungeanum, espinac de Ceilan, Aframomum sulcatum, Aframomum daniellii, Brassica campestris, mostassa negra, Piper guineense, Pteronia incana, Aucoumea klaineana, Cleistopholis patens, Gossypium sturtianum, Pinus densiflora, Ligularia, arbre de la nou moscada, Nasutitermes ephratae, Buzonium crassipes, Licaria puchury-major, Pi Limber, Pinus massoniana, Spiranthera odoratissima, estragó, Ferula jaeschkeana, Vaccinium angustifolium, Gutierrezia sarothrae, Mentha timija, Achillea asiatica, Phaseolus vulgaris, Salvia dorisiana, Hyssopus seravschanicus, Ajania fastigiata, Ricciocarpos natans, Ricciocarpus natans, Citrus hassaku, Ligusticum chuanxiong, Chrysanthemum morifolium, Artemisia capillaris, Artemisia monosperma, Heteranthemis viscidehirta, Elsholtzia fruticosa, Eucalyptus angulosa, Eucalyptus behriana, Eucalyptus brassiana, Eucalyptus ceratocorys, Eucalyptus cuprea, Eucalyptus dolichorhyncha, Eucalyptus fasciculosa, Eucalyptus forrestiana, Eucalyptus incrassata, Eucalyptus intertexta, Eucalyptus lansdowneana, Eucalyptus leucoxylon, Eucalyptus melanophloia, Eucalyptus nova-anglica, Eucalyptus ochrophloia, Eucalyptus odorata, Eucalyptus populnea, Eucalyptus porosa, Eucalyptus sparsa, Eucalyptus stoatei, Eucalyptus tetraptera, Eucalyptus viridis, Leonotis leonurus, Litsea glaucescens, Micromeria croatica, Micromeria juliana, Micromeria teneriffae, Clinopodium album, Micromeria maderensis, Monarda citriodora, Ocimum kilimandscharicum, Ocimum tenuiflorum, Ptychopetalum olacoides, Clinopodium odorum, Tagetes filifolia, brutònica, Teucrium cyprium, Teucrium kotschyanum, Teucrium micropodioides, Teucrium oxylepis, Teucrium pseudoscorodonia, Teucrium salviastrum, Teucrium scorodonia, Thymus funkii, Thymus riatarum, Trichostema dichotomum, Geranium, Heterotropa, Thymus orespedanus, Angelica gigas, Salvia granatensis, Salvia jordanii, Etlingera pavieana, Salvia dorystaechas, Melaleuca leucadendra, Marrubí, Thymus quinquecostatus, Nepeta tenuifolia, Curcuma wenyujin, Curcuma phaeocaulis, Curcuma zedoaria, Pi de Corea, Curcuma kwangsiensis, Houttuynia, Cyperus, Wurfbainia longiligularis, Centaurea oltensis, Mentha piperita, Croton stellulifer, Mentha diemenica, Schinus lentiscifolia, Piper anisum, Pelargonium ternifolium, Elsholtzia eriostachya, herba sana d'aigua, Clinopodium thymifolium, Daucus glaber, Schinus lentiscifolius, Boswellia carteri, Clinopodium barbatum, Taronger trifoliat, Lantana camara, menta de bou, Lippia multiflora, Lippia chevalieri, Larix sibirica, Solidago canadensis, Cinnamomum zeylanicum, Guaiule, Thuja occidentalis, Avet roig, pastanaga, anís, Alpinia galanga, coriandre, ginebre comú, tanarida, mandariner, Curcuma xanthorrhiza, pi de Bòsnia, Tanacetum annuum, valeriana vera, Cedre del Líban, Agastache rugosa, Aranja grossa, Citrus grandis, pi ponderosa, Porophyllum ruderale, Satsuma, avet blanc, Curcuma amada, esteperola, Curcuma aeruginosa, llimona indonèsia, Centaurea sessilis, avet gegant, Abies balsamea, Matricaria matricarioides, Matricaria discoidea, Pinus cembroides, Zanthoxylum hawaiiense, mmenta, Artemísia, Senecio alcicornis, Cannabis sativa, orenga, avet siberià, Echinophora tenuifolia, Lavandula stoechas, hisop, Sideritis perfoliata, julivert, Ocimum gratissimum, xiprer, botja pudent, menta borda, Asarum takaoi (en) Tradueix, Lindera pulcherrima var. hemsleyana, Rosmarinus officinalis, Wurfbainia villosa var. xanthioides, Aranja, Lepechinia chilensis, Thymus longiflorus, Chamomilla suaveolens, Origanum dubium, Eucalyptus maidenii, Salvia triloba, Chenopodium ambrosioides, Sideritis javalambrensis, Vaccinium vitis-idaea, Eucalyptus diversicolor, eucaliptus blau, pebre negre, Eucalyptus saligna, Eucalyptus polyanthemos, Eucalyptus dealbata, Eucalyptus occidentalis, Mentha canadensis, mèlia, Bystropogon mollis, Zanthoxylum schinifolium, Vitex negundo, Isodon rugosus, Artemisia afra, Perovskia atriplicifolia, Achillea biebersteinii, Scaligeria lazica, Osmanthus fragrans, Cunninghamia lanceolata, Strobilanthes callosa, Nidorella resedifolia, Otostegia fruticosa, Viburnum orientale, lletimó, Zingiber ottensii, Couroupita guianensis, Magnolia obovata, Eryngium foetidum, Salvia multicaulis, sumac, Hypericum scabrum, pericó, Satureja cilicica, Melampodium camphoratum, Hyptis pectinata, Agathosma capensis, Monodora tenuifolia, Curcuma aromatica, Perilla frutescens, api, gingebre, vetiver, Heterotropa, Aristoloquiàcies, Zinnia violacea, Salvia fruticosa, marialluïsa, Achillea arabica, Vaccinium virgatum, nabiu blau, canyeller, palmarosa, Zanthoxylum chalybaeum, Acerola, acerola, Boswellia sacra, Vogtia annua, Sideritis pungens, Wedelia calycina, Strobilanthes zeylanica, te bord, Citrus × deliciosa, Cantinoa mutabilis, Actaea simplex, Brassica rapa, Piper aduncum, Cephalotaxus mannii, Bystropogon canariensis, Croton lachnostachyus, Plicanthus hirtellus, Fonollassa groga, Sideritis pusilla, poncem, herbacol, Conioselinum anthriscoides, Ligusticum striatum, Lantana ukambensis, Origanum syriacum, Pomera, farigola, Actaea japonica, Salvia absconditiflora, Amorphophallus coaetaneus, Nelumbo lutea, Eucalyptus cladocalyx, Corymbia maculata, Corymbia citriodora, Mikania parviflora, Mikania cordifolia, Atalantia buxifolia, espígol a, Corymbia torelliana, Tilesia baccata, Myrcia hedraiophylla, Pectis brevipedunculata, Asarum yaeyamense, Clinopodium suaveolens, pomera, Wurfbainia villosa, Thymbra capitata, Mesosphaerum pectinatum, Kumquat, Piper corcovadense, Heracleum stevenii, Sideritis paulii, Cecropia glaziovii, menta boscana, Alpinia zerumbet, Sideritis tragoriganum, Aloysia citriodora, Minthostachys mollis, Chrysocephalum ambiguum, Daucus littoralis, Aspilia paludosa, Clinopodium carolinianum, Dolomiaea costus, Juniperus scopulorum, Apiaceae, asteràcies, amaril·lidàcies, ciperàcies, mirtàcies, Thymus, siscla, Salvia, Artemisia santonicum, Picea abies var. abies, Xanthium orientale, Grindelia hirsutula, Cephalotaxus harringtonia, Clinopodium grandiflorum, Clinopodium gilliesii, Etlingera elatior, Pinus bungeana i estepa de Creta Modifica el valor a Wikidata
Estructura química
Fórmula químicaC₁₀H₁₆ Modifica el valor a Wikidata
SMILES canònic
Model 2D
CC1=CCC(CC1)C(=C)C Modifica el valor a Wikidata
Identificador InChIModel 3D Modifica el valor a Wikidata
Propietat
Densitat0,8411 g/cm³ Modifica el valor a Wikidata
Punt de fusió−74,25 °C Modifica el valor a Wikidata
Perill
Temperatura d'autoignició255 °C Modifica el valor a Wikidata
Punt d'inflamabilitat42 °C Modifica el valor a Wikidata
NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response () Modifica el valor a Wikidata

Propietats modifica

A temperatura ambient, aquest monoterpè és un líquid incolor amb una forta olor de taronja, que es volatilitza amb facilitat. És inflamable a una temperatura superior als 48 °C.

Referències modifica

  1. Sell, Charles S. Chemistry and the Sense of Smell (en anglès). John Wiley & Sons, 26 de març de 2014, p. 480. ISBN 1118522966. 
  2. «Plantes que contenen limonè». pherobase.(anglès)

Notes modifica

  1. Limoné segons la pronúncia occidental i la normativa valenciana, i limonè segons la pronúncia oriental. Per a més informació, consulteu el Llibre d'estil.