Carpetans: diferència entre les revisions
Contingut suprimit Contingut afegit
m bot canviant plantilla per interrupció del servei de traducció |
m traducció automàtica feta a petició de Usuari Discussió:Jolle pendent de revisió per l'usuari |
||
Línia 1:
{{Traducció|es|Carpetanos}}
{{Ficha de pueblo antiguo
|nombre = Carpetanos
|subtítulo =
|mapa = Prehispanic languages.gif
|mapa tamaño = 300px
|mapa pie = C16: Carpetanos
|periodo =
|étnia = [[Pueblo proto-indoeuropeo|Indoeuropeo]]<br />
[[Celtas|Céltico]]</br>
[[Celtíberos|Celtíbero]]</br>
'''Carpetanos'''</br>
|idioma = [[idioma celtíbero|Celtíbero]]
|ciudades = [[Toletum]], [[Complutum]], [[Consuegra|Consabura]], ¿[[Segóbriga]]?, [[Contrebia Carbica]]
|región = [[Carpetania]]
|correspondencia = [[Madrid]] y [[Castilla-La Mancha]] ([[España]])
|reyes =
|tipo_superior_X =
|superior_X =
|fronteras =
|relacionado = [[Celtíberos]]
|notas =
}}
{{
 
 
 
}}
'''El poble carpetano''' va ser una [[tribu (antropologia)|tribu]] prerromana inclosa entre els diversos pobles [[celtes]] que habitaven l'oest i el nord de la Península Ibèrica.<Ref> Marquès de Lozoya els assignava, en el seu origen, com primers pobladors coneguts, dins dels pobles ibèrics en seu ''Història d'Espanya'' . Salvat Editores. Barcelona. [[1979]]. Tom 1. (Pàg. 44).</Ref>
== Localización ==
== Localització ==
Su ubicación se localiza en la zona central de la [[Península Ibérica]], principalmente en el curso alto del [[río Tajo]] y llegando a la cuenca alta del [[río Guadiana]], en el territorio que comprende parte de las actuales provincias españolas de [[Guadalajara (España)|Guadalajara]], [[Toledo (España)|Toledo]], [[Madrid (España)|Madrid]] y [[Ciudad Real (España)|Ciudad Real]].
La seva ubicació es localitza a la zona central de la [[Península Ibèrica]], principalment en el curs alt del [[tajo|Riu tall]] i arribant a la conca alta del [[guadiana|Riu guadiana]], al territori que comprèn part de les actuals províncies espanyoles de [[Guadalajara (Castella - la Manxa)|Guadalajara]], [[Toledo]], [[Madrid]] i [[Ciudad Real]].
[[Estrabón]], escritor griego del [[siglo I a. C.|siglo I a. C.]] indica que los [[turdetanos]] limitaban al norte con los carpetanos.<ref> Santos Yanguas, Juan. ''Los pueblos de la España Antigua''. Historia 16. Madrid. [[1997]]. (Pág. 38).</ref>El nombre de carpetanos, otorgado por Estrabón, se utiliza para designar la cordillera montañosa que separa [[Provincia de Segovia|Segovia]] de Madrid, los [[Montes Carpetanos]].
[[Estrabó|Estrabón]], escriptor grec del [[segle I aC|Segle i a. c.]] indica que els [[turdetans|turdetanos]] limitaven el nord amb els carpetanos.<Ref> Sants Yanguas, Juan. ''Els pobles de l'Espanya Antiga'' . Història 16. Madrid. [[1997]]. (Pàg. 38).</Ref>El nom de carpetanos, atorgat per Estrabón, s'utilitza per designar la serralada muntanyosa que separa [[Província de Segòvia|Segòvia]] de Madrid, les [[Muntanyes Carpetanos]].
La situación de los carpetanos en relación a otros pueblos celtíberos los ubicaba al oeste de los [[Olcades]], al norte de los [[Oretanos]], al este y sur de los [[Vacceos]] y [[Vetones]]. Poco más se sabe de sus características culturales, debido a la escasez de textos históricos y la ausencia de excavaciones arqueológicas. De su panteón religioso solo se puede citar algún rasgo, como la adoración que profesaban a la diosa [[Ataecina]].
La situació dels carpetanos en relació amb altres pobles celtíbers els ubicava a l'oest dels [[Òlcades|Olcades]], al nord dels [[Oretans|Oretanos]], a l'est i sud dels [[Vacceus|Vacceos]] i [[Vètons|Vetones]]. Poc més se sap de les seves característiques culturals, a causa de l'escassetat de textos històrics i l'absència d'excavacions arqueològiques. Del seu panteó religiós sol es pot citar algun tret, com l'adoració que professaven a la deessa [[Ataecina]].
Pertenecen a una cultura mixta, agrícola (principalmente trigo) y pastoril y a su territorio, [[Apiano]] lo describe como una región fértil lleno de [[olivo]]s y [[vid]]es.
Pertanyen a una cultura mixta, agrícola (principalment blat) i pastoril i al seu territori, [[Apià|Apiano]] el descriu com una regió fèrtil ple d'[[olivera|oliveres]] i [[vinya|ceps]].
Sus principales núcleos urbanos (Toletum, correspondiente al actual [[Toledo]], Complutum, la actual [[Alcalá de Henares]], Consabura, la presente [[Consuegra]], [[Segóbriga]] (Saelices, [[Provincia de Cuenca|Cuenca]]) y [[Laminio]]) adquirieron el estatuto legal municipal poco después de la conquista [[Antigua Roma|romana]].
Els seus principals nuclis urbans (Toletum, corresponent a l'actual [[Toledo]], Complutum, l'actual [[Alcalá de Henares|Alcalá D'henares]], Consabura, la present [[Consuegra|Consogra]], [[Segobriga (celtibers)|Segóbriga]] (Saelices, [[Província de Conca|Conca)]] i [[Laminium|Laminio)]] van adquirir l'estatut legal municipal poc després de la conquesta [[Antiga Roma|romana]].
== Enfrentamientos con Roma ==
== Enfrontaments amb Roma ==
[[Catón el Viejo|Marco Porcio Catón]], Catón el Viejo, fue el [[procónsul]] romano encargado de [[Romanización (aculturación)|romanizar]] este pueblo. En torno al año [[195 a. C.|195 a. C.]] dirigió las operaciones militares destinadas a eliminar la alianza militar de carpetanos, vetones, vacceos y otras tribus celtíberas.
[[Marc Porci Cató Censorí|Marco Porcio Catón]], Catón el Viejo, va ser el [[procònsol]] romà encarregat de [[Procés de romanització|romanitzar]] aquest poble. Entorn de l'any [[195 aC|195 & nbsp;a. c.]] va dirigir les operacions militars destinades a eliminar l'aliança militar de carpetanos, vetones, vacceos i altres tribus celtíberes.
En el [[193 a. C.|193 a. C.]] las legiones de [[Marco Fulvio Nobilior]] llegaron a sitiar Toletum, la capital de los carpetanos, para conquistarla al año siguiente, tras derrotar a un ejército aliado [[vetón]]. Nobilior capturó al rey carpetano [[Hilerno]], quien había reunido en torno a él a una confederación de vacceos, vettones, olcades y carpetanos.<ref>{{cita web |url=http://www.ceinos.com/vacceos.htm |título=ceinos.com |fechaacceso=18 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
En el [[193 aC|193 & nbsp;a. c.]] les legions de [[Marc Fulvi Nobílior I|Marc Fulvio Nobilior]] van arribar a assetjar Toletum, la capital dels carpetanos, per conquerir-la a l'any següent, després de derrotar un exèrcit aliat [[vètons|vetón]]. Nobilior va capturar el rei carpetano [[Hilerno]], qui havia reunit entorn d'ell una confederació de vacceos, vettones, olcades i carpetanos.<Ref>{{cita web |url=http://www.ceinos.com/vacceos.htm |título=ceinos.com |fechaacceso=18 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
En el verano del [[185 a. C.|185 a. C.]] un ejército aliado de carpetanos, [[lusitanos]] y vetones derrotaron a los romanos dirigidos por [[Quinto Crispino]] y [[Cayo Calpurnio]]. Y al año siguiente fue derrotado en [[Titulcia]] el [[cónsul romano|cónsul]] [[Aulo Terencio Varrón]]. En el [[180 a. C.|180 a. C.]] pacificó la zona [[Tiberio Sempronio Graco]] firmando con los carpetanos una tregua por 25 años.<ref>{{cita web |url=http://www.univision.com/uv/video/Tiberio-Sempronio-Graco/id/3691557425 |título=Montaje de vídeo |fechaacceso=7 de febrero de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
A l'estiu del [[185 aC|185 & nbsp;a. c.]] un exèrcit aliat de carpetanos, [[lusitans]] i vetones van derrotar els romans dirigits per [[Cinquè Crispino]] i [[Illot Calpurnio]]. I a l'any següent va ser derrotat en [[Titulcia]] el [[cònsol romà|cònsol]] [[Aulo Terencio Varrón]]. En el [[180 aC|180 & nbsp;a. c.]] va pacificar la zona [[Tiberi Semproni Grac|Tiberio Sempronio Graco]] firmant amb els carpetanos una treva per 25 anys.<Ref>{{cita web |url=http://www.univision.com/uv/video/Tiberio-Sempronio-Graco/id/3691557425 |título=Montaje de vídeo |fechaacceso=7 de febrero de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
A partir del [[153 a. C.|153 a. C.]] las treguas de Graco se rompieron y las [[Guerras Celtíberas|luchas]] continuaron. Sólo acabarían con la caída de [[Numancia]], en [[133 a. C.|133 a. C.]] ante las [[legiones]] de [[Publio Cornelio Escipión Emiliano]].
A partir del [[153 aC|153 & nbsp;a. c.]] les treves de Graco es van trencar i les [[lluites]] van continuar. Només acabarien amb la caiguda de [[Numància|Numancia]], el [[133 aC|133 & nbsp;a. c.]] davant de les [[legió romana|legions]] de [[Publi Corneli Escipió Emilià Africà Menor|Publio Cornelio Escipión Emiliano]].
== Restos arqueológicos ==
== Restes arqueològiques ==
* [[Yacimiento arqueológico de Complutum|Complutum]].<ref>{{cita web |url=http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/04704068688037117654480/013051.pdf |título=cervantesvirtual.com |fechaacceso=19 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas=19 |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
* [[Complutum]].<Ref>{{cita web |url=http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/04704068688037117654480/013051.pdf |título=cervantesvirtual.com |fechaacceso=19 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas=19 |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
* [[Contrebia Carbica]].
* [[Contrebia Carbica]].
* [[Navalquejigo]].
* [[Navalquejigo]].
* [[Santorcaz]].
* [[Santorcaz]].
* Segóbriga.
* Segóbriga.
* [[Titulcia]].
* [[Titulcia]].
* [[Yacimiento arqueológico de Miralrío|Miralrío]] (en [[Rivas Vaciamadrid]]).<ref>{{cita web |url= http://www.abc.es/20090329/madrid-madrid/cuando-llegaron-romanos-20090329.html|urltrad= |título= Cuando llegaron los romanos...|fechaacceso=4 de mayo de 2009 |añoacceso= |autor= |apellido= Amado|nombre= Mabel|enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editor= |editorial= |ubicación= |página= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
* [[Miralrío]] (en [[Rivas-Vaciamadrid|Rivas Vaciamadrid)]].<Ref>{{cita web |url= http://www.abc.es/20090329/madrid-madrid/cuando-llegaron-romanos-20090329.html|urltrad= |título= Cuando llegaron los romanos...|fechaacceso=4 de mayo de 2009 |añoacceso= |autor= |apellido= Amado|nombre= Mabel|enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editor= |editorial= |ubicación= |página= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
* Laminio (ubicación actual desconocida).<ref>{{cita web |url=http://www.parquelineal.es/gavia/carpetanos.html |título=parquelineal.es |fechaacceso=20 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
* Laminio (ubicació actual desconeguda).<Ref>{{cita web |url=http://www.parquelineal.es/gavia/carpetanos.html |título=parquelineal.es |fechaacceso=20 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}</ref>
== Véase también ==
== es Vegi també ==
* [[Carpetania]]
* [[ carpetania]]
* [[Celtiberia]]
* [[ celtiberia]]
* [[Medusa de Titulcia]]
* [[ Medusa De Titulcia]]
== Bibliografía ==
== Bibliografia ==
* {{cita libro
| apellidos = Roldán Hervás
| nombre = José Manuel
| editorial = [[Universidad Nacional de Educación a Distancia|UNED]]
| título = Historia Antigua de España
| año = [[2007]]
| isbn = 978-84-362-4396-3
}}
* {{Ref-llibre
|cognom",N), ("edición =
|nom = José Manuel
|editorial = [[Universidad Nacional de Educación a Distancia|UNED]]
|títol = Historia Antigua de España
|any = [[2007]]
|isbn = 978-84-362-4396-3
}}
== Referencias ==
== Referències ==
{{listaref}}
{{Referències}}
== Enlaces externos ==
== Enllaços externs ==
* {{cita web |url= http://www.liceus.com/cgi-bin/ac/pu/carp.asp|título= Monografía|fechaacceso=27 de enero de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
* {{cita web |url= http://www.liceus.com/cgi-bin/ac/pu/carp.asp|título= Monografía|fechaacceso=27 de enero de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
* {{cita web |url=http://www.madridejos.net/clanAOECarpetania/Conquerors/historia.html |título=Cronología de la romanización de la Carpetania |fechaacceso=31 de marzo de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
* {{cita web |url=http://www.madridejos.net/clanAOECarpetania/Conquerors/historia.html |título=Cronología de la romanización de la Carpetania |fechaacceso=31 de marzo de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
* {{cita web |url=http://revistas.ucm.es/ghi/02130181/articulos/GERI9898110183A.PDF |título= Trabajo sobre los carpetanos |fechaacceso= 11 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
* {{cita web |url=http://revistas.ucm.es/ghi/02130181/articulos/GERI9898110183A.PDF |título= Trabajo sobre los carpetanos |fechaacceso= 11 de abril de 2010 |añoacceso= |autor= |apellido= |nombre= |enlaceautor= |coautores= |fecha= |año= |mes= |formato= |obra= |editorial= |páginas= |idioma= |doi= |urlarchivo= |fechaarchivo= |cita= }}
[[Categoria:Història militar de l'antiga Roma]]
[[Categoria:Grups celtibers]]
[[Categoria:Castella - la Manxa]]
[[Categoria:Comunitat de Madrid]]
[[Categoria:Regne de Castella]]
[[Categoría:Pueblos prerromanos de Hispania]]
[[Categoría:Celtíberos]]
[[Categoría:Historia de Castilla-La Mancha]]
[[Categoría:Historia de la Comunidad de Madrid]]
[[en:Carpetanos]]
[[pt:Carpetanos]]
[[es:Carpetanos]]
|